|
|
- 1187.
 Vukan Nemanjić je bio najstariji sin srpskog velikog župana i župan Zete, po njenom osvajanju od strane Stefana Nemanje, 1186. godine. Mlađa braća, Nemanja II i Rastko , dobili su na upravu Rašku i Hum.
Kotor
[CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1187. (do 1371. godine - kada pada pod vlast Ugarske)
 Kotor je glavna luka u Raškoj (Srbiji) mada je sam pomorski prevoz najviše išao preko Dubrovnika (u rukama Kotorana pretežno je karavanska trgovina sa zaleđem države).
-
1187. Kotorska dijeceza
, u srpskoj državi - ostaje i dalje pod nadbiskupom u Bariju. Kotorski biskup se još u XI vijeku pominje kao sufagan nadbiskupa u Bariju (oba grada su u to vrijeme vizantijski) a gradovi Bar i Dubrovnik se bezuspješno bore za crkvenu jurisdikciju nad Kotorom. Za razliku od barske nadbiskupije, kotorska dijaceza se u Srbiji proširila u drugoj polovini XII vijeka (zahvaljujući naklonosti prvih srskih kraljeva prema Kotoru) tako da je obuhvatala sve razbacane katoličke parohije od Jadranskog mora do Dunava (izuzev onih u granicama barske nadbiskupije i njenih sufragana). Od vremena Milutina i kasnijih vladara, kotorska dijaceza u Srbiji ima značajne gubitke (da li zbog oduzimanja crkava ili gubitaka prihoda, iz izvora još uvijek nije jasno).
- 1189. (27. jul) susret Stefana Nemanje i svetog rimskog cara Fridriha Barbarose, u Nišu. Stupanje Srbije u vazalne odnose sa Svetim rimskim carstvom.
- 1189. knjeginja Duklje, Desislava Vojislavljević, u pratnji nadbiskupa Bara, napušta Duklju (Zetu) i sklanja se u Dubrovnik.
Srbija Stefana Nemanje,
krajem XII vijeka 
- 1190. do 1195. Vukan Nemanjić, sin velikog župana Stefana Nemanje, nosi titulu kneza. Pred kraj očeve vladavine (1195) upravlja oblastima Duklje (Zete) Dalmacije, Trebinja, Toplice i Hvosna.
 Zapadna fasada prvobitne crkve Sv. Petra na Limu (u kasnijem Bijelom Polju) po rekonstrukciji V. Ljubinkovića.
- 1190.
 sazidana Crkva Sv. apostola Petra na Limu (sada u Bijelom Polju) od strane humskog kneza Miroslava Zavidovića (brata Stefana Nemanje).1252. godine, za vladavine kralja Uroša I, na Manastiru Svetih apostola dograđene su dvije visoke kule - zvonici i zasvođen narteks između njih. Vršena su i kasnija dograđivanja na objektu, u vrijeme kralja Milutina (od 1317 – 1321).
- 1190. (ili 1191)
 poraz Nemanjine vojske u sukobu sa Vizantijom (oblast Južne Morave) i povraćaj dijela vizantijske teritorije zauzete od Nemanje.
- 1191 (oko) Evdokija (Jevdokija) Anđel (Anđelina) prva je žena Nemanje II Nemanjića (sina Stefana Nemanje, kasnijeg Stefana Nemanje II Prvovjenčanog) do 1201/02. godine (odagnata je iz Srbije, a carigradska crkva razriješila je njihov brak). Bila je sinovica vizantijskog cara Isaka II Anđela i kćerka njegovog nasljednika Aleksija III Anđela. Majka je budućeg, drugog i trećeg srpskog kralja, Stefana Radoslava i Stefana Vladislava, kao i Predislava (humski episkop, a od 1263 – 1270. arhiepiskop srpski, Sava Drugi). Preminula je oko 1211. godine, tri godine nakon smrti svog trećeg muža, Lava Zgura, vizantijskog gospodara Korinta.
- 1191. Nemanji II Nemanjiću (srednjem sinu Stefana Nemanje Zavidovića) vizantijski car Isak II dao je titulu sevastokratora.
- 1192. (ili 1193) napad Kraljevine Mađarske na državu Stefana Nemanje Zavidovića, bez teritorijalnih promjena.
 Crkva Svetog Luke, u Kotoru
Crkva Sv. Luke (Kotor)
By Bratislav (Own work) [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0) or GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html)], via Wikimedia Commons
- 1195. podignuta rimokatolicka Crkva Sv. Luke, u Kotoru, od strane Grka Mavra Kacafrangija, sa ženom Bonom, kćerkom kotorskog priora Vasilija (po ktitorskom natpisu). Crkva je podignuta u doba vladavine Stefana Nemanje i njegovog sina Vukana. Kao katolička crkva, 1657. godine je od strane Mlečana predata na korišcenje mletačkim podanicima - pravoslavcima (Grbljanima koji su u velikom broju od Osmanlija izbjegli u utvrdjeni Kotor) pa su u crkvi do 1812 (francuska okupacija) postojala dva oltara: pravoslavni i katolički (kada je ovaj drugi sklonjen).
- 1196. zamonašenje velike županke Ane Nemanjić, supruge Stefana Nemanje. Preminula je kao monahinja Anastazija, 1200. godine.
- 1196. Završeni svi radovi na izgradnji Manastira Studenice. Radovi su otpočeti 1183. godine, a glavna Crkva Uspenja presvete Bogorodice završena je još 1186. godine.
- 1196. (ili 1199)
 smrt velikog kneza Miroslava (brata Stefana Nemanje).
 
Natpis kneza Miroslava Zavidovića na crkvi u Bijelom Polju i
zapon humskog kneza Petra, sina kneza Miroslava (treća decenija XIII vijeka)
- 1196. (25. mart) Stefan Nemanja II Nemanjić, veliki župan Srbije, od 1196-1217 (imao je već vizantijsku titulu sevastokratora) drugi je sin velikog župana Stefana Nemanje Zavidovića. Nasljeđuje svog oca, koji se povukao sa vlasti i zamonašio (monah Simeon) u Vatopedu.
- 1196. Vukan Nemanjić, upravlja Zetom (Dukljom) sa titulom velikog kneza (njen upravnik)
Vukan Nemanjić, najstariji sin Stefana Nemanje (Dečani)
By XIV century painter (From this page.) [Public domain], via Wikimedia Commons
u okviru proširene države Raške , kome je otac ( mada je bio najstariji Nemanjin sin) dao samo neke oblasti. Upravljao je u svojstvu udionog velikog kneza (do napuštanja prijestola od strane velikog župana Stefana Nemanje, nosio je samo titulu kneza).
Humskom zemljom, kao udioni, u isto vrijeme gospodari njegov brat, knez Rastko Nemanjić (koji je ubrzo sam napustio ovaj položaj). U Kraljevini Srbiji zvanično titulisan kao veliki knez, Vukan Nemanjić se u dokumentima (od 1195. do 1200. godine) tituliše kao kralj Duklje, Dalmacije, Trebinja,Toplice i Hvosna, tj. Metohije (prihvatila i papska kancelarija).
Kao kralj je titulisan i u jednoj kotorskoj latinskoj ispravi, iz 1197. godine. Vukana i njegove sinove, stanovnici Duklje (Zete) nazivali su takođe “kraljevima” Duklje (sve do Stefana Uroša I Nemanjića).
- 1198. osnivačka povelja manastira Hilandara.
- 1198. obraćanje kneza Vukana Nemanjića papi, radi obezbjedjenja pojačanog nadzora i uticaja zapadne crkve u Zeti.
- 1198. pad Huma pod vlast Ugarske i zbližavanje kneza Vukana Nemanjića sa Ugarima.
Oblast Pilot
- 1198. Pilot (prvo pominjanje srednjovjekovne oblasti, sa pravoslavnim i katoličkim življem, izmedju grada Skadra i planinskog zaledja) . Pominje se u povelji Stefana Nemanje manastiru Hilandaru (kaže se da je Nemanja osvojio "ot Arbanas Pilot"). Isti sadržaj se pominje u žitju Stefana Nemanje, 1208. godine. Pilot se dijelio na Gornji i Donji. Po Dušanovoj povelji za sv. Arhandjele, kod Prizrena, Kupelnik (stara dukljanska slovenska župa, kraj Skadarskog jezera) se nalazi u kasnijoj oblasti Pilota (koja oblast je u srednjem vijeku proširena, spuštanjem Albanaca iz planinskog predjela). "Polatum" je bio katolička episkopija, krajem XII vijeka, potčinjena nadbiskupiji u Baru (pomenuta na crkvenom saboru, kod Bara , 1199. godine). Godine 1351. navodi se kao najsromašnija biskupija koja je pripadala barskoj nadbiskupiji.
- 1199. ili 1200. (13. februar) smrt monaha Simeona (Nemanje Zavidovića) u manastiru Hilandaru (Vizantija).
- 1199. Karejski tipik Save Nemanjića - najstariji je sačuvani srpski dokument (čuva se u riznici Manastira Hilandara). Napisan je u Kareji, središtu Svete gore. Sadrži pravila za monaški i isposnički život.
Potpis Save Nemanjića, na Karejskom
tipiku
(1199. Manastir Hilandar)
- 1199. organizovanje rimokatoličkog Crkvenog sabora u Duklji (Zeti) od strane velikog kneza ("kralja") Vukana Nemanjića, na kome su prisustvovala dva papska legata (Ivan i Šimun). Potvrđena samostalnost barske arhiepiskopije, suprotno od težnji Dubrovnika. Iste godine u pismu papi Inoćenciju III (osnivaču inkvizicije) zbog vjerovatnih pretenzija prema Bosni, knez Vukan prikazuje bosanskog bana Kulina i njegovu sestru (udovicu svog strica, kneza Miroslava Zavidovića) kao jeretike, tražeci da papa preko ugarskog kralja oružjem suzbije ovu jeres koja se širi banovinom.
- 1199. Ivan I, nadbiskup barski, do 1247. godine.
-
XII - XIII v. Crkva Sv. Nikole, u Đurićima.
- XIII v. veliki kompleksi zemljišta u oblasti Metohije (metoh - crkvena zemlja) pripali su crkvi, jer su srpski vladari na tom prostoru gradili manastire, kojima su darivali posjede.
Mletački matapan početkom XIII vijeka I, Sailko [GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html) or CC BY-SA 3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1200. pominjanje profesionalnog notara u Kotoru. Tokom XIV vijeka, u Kotoru i Budvi, svještena lica su postepeno isključivana iz vršenja ovih poslova, obzirom da nijesu polagali notarsku zakletvu. U manje ekonomski razvijenim Baru i Ulcinju, svještenici su i dalje ostali kao bilježnici u ovim poslovima.
- 1201/02. progon Jevdokije (prve žene velikog župana raške, Stefana Nemanje II Nemanjića i vizantijske princeze) preko Zete i Drača u Konstantinopolj.
- 1202. početak kovanja srebrnog mletačkog matapana (groša) koji će kasnije biti uzor za srebrni dinar četvrtog srpskog kralja, Stefana Uroša I Nemanjića. Ova vrsta novca je u Veneciji kovana do 1400. godine.
- 1202. Veliki župan Srbije, Stefan Vukan Nemanjić , do 1205. godine.
Uz pomoć Mađara (kralj Emerik) Vukan je zbacio sa vlasti brata Stefana Nemanju II i zavladao cijelom državom - sljedeće tri godine.
Umjesto titule velikog kneza - uzima titulu velikog župana, koju je nosio njegov brat. Time je dao na znanje da je vrhovni gospodar u Srbiji (za razliku od titule velikog kneza, odnosno “kralja”, koje je nosio dok je gospodario samo Dukljom, tj. Zetom). Navodi se:"Veliki župan Vukan, vladar srpske zemlje , Zete, primorskih gradova i područja Nišave".
Zbačeni brat se privremeno sklonio u Bugarsku.
Vukanovo jevanđelje
[Public domain], via Wikimedia Commons
- 1202 (do 1205) "Vukanovo jevanđelje", nastalo u Peći "kod grada Rasa", u vrijeme Vukanovog vladanja Srbijom, kao velikog župana.
- 1203. osvajanje Niša i istočnih oblasti, od strane Bugara ( u ratu protiv Srbije, koja je bila vazal Ugarske).
- 1204 (oko) druga ženidba zbačenog velikog župana Stefana Nemanje II Nemanjića, sa bliskom rođakom bugarskog cara Kalojana Asena, njegovog saveznika u borbi protiv brata Vukana i Ugara. Druga supruga je preminula nakon nekoliko godina.
- 1204. prvi pad Konstantinopolja pod krstaše (IV krstaški pohod).
- 1205. smrt Enrika Dandola (1107 – 1205). Bio je mletački dužd, od 1192. godine. Njegova će unuka, Ana Dandolo, biti treća žena velikog župana Stefana Nemanje II , a ubrzo i prva kraljica Srbije. Pradjeda je, po majci, četvrtog srpskog kralja, Stefana Uroša I Nemanjića (vladao od 1243 – 1276).
- 1205. Veliki župan Stefan Nemanja II Nemanjić, ponovo vlada Srbijom: uz pomoć bugarskog cara, najprije preuzima vlast u Raškoj. Vukan se povlači u Zetu, ponovo sa zvaničnom titulom velikog kneza.
- 1206. Od strane velikog župana Stefana Nemanje II i značajnu podršku njegovog brata Save - počeli radovi na podizanju Manastira Žiča.
- 1207. poslednje pominjanje velikog kneza Vukana Nemanjića u jednom ugovoru Kotora sa Dubrovnikom.
- 1208. prenos moštiju monaha Simeona (Nemanje Zavidovića) iz Hilandara u Studenicu.
- 1208. (ili 1207) smrt velikog kneza ("kralja") Zete (Duklje) i jedno vrijeme velikog župana Srbije Vukana Nemanjića . Imao je sinove: Đorđa (kneza u Duklji-Zeti) Stefana (kasnijeg kneza u Zeti; podigao manastir Moraču) i monaha Dmitra. Dmitrov unuk Vratko, otac je knjeginje Milice, žene kneza Lazara.
- 1208. Knez Đorđe Vukanović (Nemanjić) kao i njegov otac, veliki knez Vukan Nemanjić, od stanovnika Duklje (Zete) nazivan je “kraljem” , a u latinskim tekstovima je zabilježen kao “rex”, ali i kao “princeps Dioklie”. Zvanično, u Kraljevini Srbiji i za Dubrovačku republiku, bio je knez, koji je upravljao dijelom područja države. Prilično je samostalno vladao svojim oblastima i sklapao ugovore sa Mlečanima: 1208. se zakleo na vjernost mletačkom duždu Pjetru Zjaniju. Na ovom je položaju, koliko je za sada poznato, bio i 1242. godine. Predpostavlja se da je 1254. bio u životu, obzirom da se njegovo ime pominje u povelji iz te godine.
Kasniji, ručni prepis Savinog Studeničkog tipika iz 1208. godine (original nije sačuvan).
Public domain, via Wikimedia Commons
- 1208. Studeniči tipik Save Nemanjića, po ugledu na Karejski tipik - napisan je za monašku zajednicu istoimenog manastira, kao zbornik redosleda i načina vršenja crkvenih službi. Sadrži način organizacije uprave, molitve,način ishrane, posta, detalje o organizaciji manastirske bolnice, kućnom redu i načinu spravljanja ljekova...). Bio je sastavljen iz tri dijela. Pored ostalog, svjedočio je o odnosu crkvene i svjetovne vlasti. U sebi sadrži žitje Savinog oca - Stefana Nemanje (kasnijeg monaha Simeona). "Averkijev tekst", rukopisni je prepis Studeničkog tipika iz 1619. godine. Nije sačuvan original Tipika.
- 1214. "srpski dinar" (pominjanje u pisanim arhivama, ali još nije dokazano postojanje) za vrijeme velikog župana Stefana Nemanje II (kasnijeg kralja, Stefana "Prvovjenčanog").
1214. epirski despot Mihail I Andjeo, na kratko od Srbije otima grad Skadar.
Grb mletačke porodice DandoloBy Flanker [Public domain], via Wikimedia Commons
- 1216 (oko) Ana Dandolo (Anna Dandola) iz porodice mletačkih duždeva (unuka predhodnog dužda, Enrika Dandola) sklapa brak sa velikim srpskim županom Stefanom Nemanjom II Nemanjićem. Kao njegova treća žena, majka je četvrtog srpskog kralja, Stefana Uroša I Nemanjića.
 
Kasniji, Đotov prikaz pape Honorija III (1150 – 1227)
- 1216. Honorije III (1150 – 1227) postaje rimski papa (do 1227. godine). Nastavio je borbu protiv katara, potvrdio redove: domenikanski, karmelićanski i franjevački, a pored prvog kralja Srbije (1217) krunisao je (1220) i Fridriha II (cara Svetog Rimskog Carstava).
- 1216. "Lik i podvizi Svetog Simeona", biografija Nemanje Zavidovića, od Save Nemanjića.
Grb mletačke porodice Zjani
- 1217. Pjetro Zjani ( 1153 – 1230) mletački dužd, od 1205. do 1229. godine - učestvuje u Petom krstaškom ratu (Egipat). Još 1208. godine, njemu se na vjernost zakleo knez Zete, Đorđe Vukanović-Nemanjić (ne tražeći saglasnost svog strica, velikog župana Srbije). Međutim, preko porodice Dandolo (kojoj je pripadala njegova žena Ana, unuka predhodnog dužda Enrika)
i veliki župan Stefan Nemanja II će vjerovatno koristiti usluge dužda Pjetra i stupiti u vezu sa papskom kurijom u Rimu (papa Honorije III) tražeći ponovo kraljevsku titulu.
 
Stit Nemanjića sa crvenim orlom
- 1217. Veliki župan Stefan Nemanja II Nemanjić postaje prvi kralj Srbije (do 1228. godine). Nazivaju ga Stefanom Prvovjenčanim (prvovjenčani kralj). Novi papa, Honorije III, šalje mu zlatnu kraljevsku krunu (nakon odbijanja ranijeg pape, Inoćentija III, zbog protivljenja Ugarske). Načelno je prihvatio da se odrekne pravoslavne vjere, ali to obećanje nije ispunio.
- 1217. Titula “veliki župan” prestaje biti vladarsko dostojanstvo, krunisanjem Stefana Prvovjenčanog za kralja Srbije.
Manastirska kula
Mileševa
- 1218. početak gradnje Manastira Mileševa (kraljević Vladislav Nemanjić).
Sv.Sava (Rastko Nemanjić)
[Public domain], via Wikimedia Commons
-
1219. autokefalnost srpske crkve, sa sjedištem u Žiči - do tada podredjene ohridskoj arhiepiskopiji. Sava(Nemanjić) prvi srpski arhiepiskop (do 1233).
Njene prve tri pravoslavne episkopije na području koje je obuhvatala ranija država Zeta (Duklja) su u: Svetom Mihailu, na Stonu (poluostrvo Pelješac) Manastiru Svetog Mihaila, na Prevlaci kod Tivta i Manastiru Svetog Đorđa (Đurđevi Stupovi) kod Berana.
- 1219. Humska episkopija.
Osnovana je za oblasti Huma i Travunije, od strane prvog srpskog arhiepiskopa - Save Nemanjića, nakon sticanja crkvene autokefalnosti. Sjedište joj je bilo u Bogorodičinom manastiru (Manastiru Svete Bogorodice) na poluostrvu Pelješcu, u blizini Stona, glavnog humskog primorskog mjesta. Prvi humski episkop bio je Ilarion (poslednji se put pominje 1239). Nasljednik ovog episkopa je Sava (brat kralja Uroša I) koji je izabran za srpskog arhiepiskopa. Svečana Povelja (iz 1220. godine) o osnivanju Episkopije nije sačuvana, a sadržaj joj se sagledava na osnovu kasnije darovne povelje (iz 1243 – 1253. godine) kralja Stefana Uroša I. Kasnije (1252) eparhijsko sjedište se premješta iz Stona u Manastir Sv. apostola Petra i Pavla (u današnjem Bijelom Polju).
- 1219. Manastir Đurđevi stupovi, podignut na porodičnoj baštini, u župi Budimlji, zadužbina je župana Prvoslava Tihomirovića, sina velikog župana Tihomira Zavidovića, najstarijeg brata Stefana Nemanje Zavidovića. Godine 1219. u ovom hramu je ustoličen prvi Budimljanski episkop, Jakov. Postaje sjedište episkopije (1220).
- XIII v. (početak) katolička Crkva kasnije posvećena Sv. Ani, u Kotoru. Noviji dio Crkve, nastao je u XIV vijeku. Nekada je bila posvećena Sv. Martinu, pa Sv. Verandi ...
 Crkva Svete Ane, u Kotoru
Ostaci Manastira Svetog Arhanđela Mihaila na Ilovici (Tomba - Prevlaka) kod današnjeg Tivta
By Foto (Own work) [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1219. dolazak zetskih episkopa u napušteni benediktanski samostan, na Prevlaci. Papa Kliment VI će od Stefana Uroša IV Nemanjića, 1346. godine, tražiti povraćaj ove imovine - kotorskom rimokatoličkom biskupu.
- 1219 (krajem) ili 1220. brak spskog kraljevića Radoslava Nemanjića i Ane Anđeline Komnine Dukine (najstarije ćerke epirskog despota Teodora)..
- 1219. završena gradnja crkve Svetog Vaznesenja Gospodnjeg - Manastira Mileševa. Osnovao ga je sin kralja Stefana "Prvovjenčanog" - kraljević Vladislav (kasnije kralj, Stefan Vladislav, od 1233/34 do 1241/42) kao svoju grobnu crkvu. Godine 1235. Vladislav je Crkvi Manastira Mileševe dodao spoljašnju pripratu, u kojoj će (1237. godine) biti sahranjen stric osnivača manastira, Sava Nemanjić (Sv. Sava). Vladislav je zbačen sa prijestola (1241/42) od strane vlastele i svog mlađeg polubrata, Uroša (Stefan Uroš I Nemanjić). Preminuo je, pretpostavlja se, kao upravnik ("kralj") u Zeti, 1267. godine i sedamdesetih godina XIII vijeka sahranjen je u svojoj zadužbini. Crkvu odlikuje monumentalan "plastični stil" sa izbjegavanjem dekorativnosti. U ovom Manastiru: Tvrtko I Kotromanić proglašen je za kralja (1377) a 1446. Stjepan Vukčić Kosača - za "hercega od Svetog Save" (po kojoj će tituli oblast Hercegovine dobiti ime). Od Osmanlija prvi put poharana 1459. godine. u Mileševi će u XVI vijeku biti otvorena štamparija. Iz ruševnog stanja obnovljena je 1868. godine.
 
Grob kralja Vladislava, u Mileševi
Andrija12345678, CC BY-SA 4.0 , via Wikimedia Commons
- 1220. Gorska župa. Pominjanje župe i njenog sela Golič, od strane srpskog kralja Stefana Prvovjenčanog (povelja manastiru Žiči). Župa je postojala i u državi Duklji , u ranom srednjem vijeku.
- 1221. u Kotoru posvećena Crkva Sv. Marije od Rijeke - Koleđate, sagrađena na temeljima starije crkve, iz V - VI vijeka (prve katedralne crkve grada Kotora). Kako u njoj počivaju zemni ostaci Ozane Kotorske (od 1806. godine) u narodu je poznata kao Crkva Blažene Ozane.
 Crkva Svete Marije, u Kotoru
- 1221. Stefan Prvovjenčani, po pozivanju na stare tradicije dukljanskog kraljevstva, od strane brata Save i uz pravoslavni obred miropomazanja, ponovo krunisan kao kralj, papskom krunom iz Rima. Time je Kraljevina Srbija stekla puni politički legitimitet.
- 1221. "Savino zakonopravilo" ("Nomokanon" - prepis romejskih crkvenih i pravnih propisa) usvojeno na saboru u Žiči. Najstariji sačuvani prepis ovih pravila je "Ilovačka krmčija" iz 1262. godine (pronađen u manastiru sv. Arhanđela Mihaila, na Ilovici, kod Tivta ).
- 1221. završni radovi podizanja Manastira Žiča (rađen od 1206). Građen je od strane velikog župana Stefana Nemanje II (od 1217. kralj Stefan Nemanja II - "Prvovjenčani"). U ovom poduhvatu je imao veliku podršku svog brata, Save. U njemu je smješteno sjedište arhiepiskopije, a kralj je naredio da se budući vladari Srbije imaju krunisati u ovom manastiru. Glavna manastirska crkva (u raškom stilu) posvećena je Vaznesenju Hristovom (Svetom Spasu) i bila je u XIII vijeku uzor za graditelje u Kraljevini.
Manastir Žiča
- 1223. Crkva Uspenija presvete Bogorodice (Reževići). Sačuvane su freske sa početka XVII vijeka i ostaci slojeva iz XIII vijeka.
Stefan Prvovjenčani
- 1228. (24. septembra) smrt kralja Stefana Prvovjenčanog (zbog bolesti, pred smrt zamonašen kao Simon).
- 1228. Stefan Radoslav Nemanjić (drugi kralj Srbije, od 1228-1234).
Novac kralja Stefana Radoslava Nemanjića
- 1228. Ana Nemanjić (rođena Ana Anđelina Komnina Dukina) kraljica je Srbije, do 1234. godine (kada će njen suprug biti zbačen sa prestola, zbog svoje progrčke politike ; sa suprugom će potražiti utočište u Dubrovniku, a potom u Draču, gdje će se razvesti od zbačenog kralja i vratiti ocu, Teodoru I).
- 1228. (posle) "čankasti novac" kralja Stefana Radoslava Nemanjića (sin kralja Stefana Prvovjenčanog, a po majci Jevdokiji, unuk vizantijskog cara Mihaila III Andjela). Novac , srebrni i bakarni, po do sada prikupljenim dokazima, kovan je u Rasu. Pod velikim uticajem Vizantije, natpis je na grčkom jeziku, a kovanica je slična ondašnjem vizantijskom "čankastom novcu".
Do pada pod Tursku vlast, više od 20 vladara, 15 župana i velikaša i desetak gradova - kovalo je svoj novac - oko 350 - 400 vrsta.
- 1229/30. Arhiepiskop Sava putuje u Palestinu.
- 1230. poraz (bitka kod Klokotnice) Teodora Anđela Duke Komnina (tasta kralja Srbije, Stefana Radoslava). Zarobljen je od strane Bugara, a njegove zemlje podijeljene između bugarskog cara Jovana II Asena i brata. Teodor je bio vladar Epira (od 1215) i Soluna (od 1230. godine). Njegovim porazom, položaj srpskog kralja se naglo pogoršao. Teodor će biti pušten iz zarobljeništva, tek 1237. godine.
- 1230. Drugo bugarsko carstvo postaje najača sila na Balkanu - do poraza od Mongola, 1243. godine.
- 1230 (oko) Dogradjena priprata Bogorodičine crkve u Studenici, od strane kralja Radoslava.
- 1233. podignut Manastir Vranjina, sa Crkvom Sv. Nikole (na istoimenom ostrvu, na Skadarskom jezeru) za vrijeme prvog zetskog episkopa Ilariona. Vlastelinstvo Manastira je bilo jedno od najvećih na ovim prostorima. Kasnije je više puta stradao u turskim napadima, a 1862. godine je potpuno srušen. Njegova tri zvona (livena u Veneciji, u XIV i XV vijeku) čuvaju se u Cetinjskom manastiru. Od srednjovjekovnog kompleksa nijesu sačuvani ostaci Manastira, a crnogorski knjaz Nikola ga je obnovio, krajem XIX vijeka.
- 1233. Vranjinska povelja Save Nemanjića, za prvu episkopiju Srpske pravoslavne crkve, u Vranjini (na Skadarskom jezeru) i postavljanje Ilariona kao "prvog svetitelja zetske zemlje".
Arsenije I Sremac, arhiepiskop
- 1233. Arsenije I Sremac, drugi arhiepiskop srpski, do 1263. godine. Za njegova doba građen je manastir Sopocani, kao i mnogi manastirski i parohijski hramovi. Njegove mošti su stalno u Manastiru Ždrebaonik, kod Danilovgada, od 1920. godine.
- 1233. Kralj Stefan Radoslav - uspijeva da se održi na prijestolu više od tri godine, poslije poraza i zarobljavanja njegovog tasta Teodora (Epirska despotovina) u sukobu sa Bugarima cara Jovan II Asena.
- 1233. (krajem ili početkom 1234) Radoslav je zbačen sa prijestola - od strane pobunjene vlastele i mlađeg brata, Vladislava. Sa suprugom se sklonio u Dubrovnik. Pokušavali su izazvati državni udar u Srbiji. Zbačeni vladar je obećavao velike povoljnosti za Dubrovčane i njihovu trgovinu u Srbiji, ukoliko mu daju podršku i pomoć da povrati prijesto (Povelja Dubroviniku, iz 1234. gdje se potpisuje kao "Stefan Duka"). Ovo je uslovilo da novi srpski kralj, Vladislav, izvrši veliki pritisak na Dubrovčane (usedili su i pregovori: 1234 - 1237). Podršku Radoslavu je uskratio i bosanski kralj, pa je bio primoran da iz Dubrovnika pobjegne u Drač (despot Mihailo II). Tu se razveo od Ane i vratio u Srbiju. Kao monah Jovan, umro je u Studenici (nakon 1235).
 Kralj Stefan Vladislav Mileševa (do 1228)
Crtež novca kralja Vladislava
- 1234. Stefan Vladislav Nemanjić (treći kralj Srbije od 1234-1243. i ktitor Manastira Mileševa)
- 1234. Belosava Asenina Nemanjić (Belosava Asenina Bugarska) kraljica je Srbije, do 1243. godine (žena kralja Stefana Vladislava). Bila je ćerka moćnog bugarskog cara Jovana II Asena . Vladislav će tokom vladanja pasti pod njen uticaj, kao i pod uticaj Drugog Bugarskog carstva. Nakon zbacivanja sa vlasti – Belosava će sa mužem vršiti upravu u Zeti
- 1234. zbačeni kralj Radoslav, sa utočištem u Dubrovniku, izdaje Dubrovčanima poznatu povelju (obećao velike ustupke i prava, ako se vrati na srpski tron). Nakon Dubrovnika, potražio je utočište u Draču, gdje se i razvodi od supruge.
- 1235. završni radovi na dograđenoj (nakon 1230) priprati Manastira Mileševa, gdje su položene mošti Save Nemanjića (Sv. Save) kraljevog strica.
- 1235. zbog pružanja gostoprimstva zbačenom kralju Radoslavu, koje je prouzrokovalo nesporazume Republike sa novim vlastima Kraljevine – vode se pregovori, sve do 1237. godine, kada sklapa trgovinski sporazum između Dubrovnika i Srbije. Međutim, ti odnosi nikada nijesu postali istinski dobri - zbog starog spora između Dubrovačke i Barske nadbiskupije.
- 1235 (posle) smrt ranijeg kralja Stefana Radoslava, kao monaha Jovana u Studenici.
- 1236. smrt Save (Nemanjića) u Velikom Trnovu (Bugarska).
- 1237. sklopljen trgovinski sporazum kralja Vladislava sa Dubrovnikom, kojim su ozvaničeni i razni raniji pregovori (od 1234. nadalje).
- 1237. u sklopu zaštite svojih zapadnih granica (Hum) od hrvatskog hercega Kolomana, srpski kralj Stefan Vladislav sklapa ugovor o prijateljstvu sa Splićanima.
- 1237 - 1242. Mongolska invazija na Evropu.
 Pečat kralja Stefana Vladislava,
iz 1240. godine
- 1241. prodor Mongola (zauzeli Kotor, Budvu , Bar i opsjedali Ulcinj; uništili grad Svač). Za vladavine srpskog kralja Stefana Vladislava Nemanjića (odnosno za vlasti velikog kneza i "kralja" Zete, Đorđa Vukanovića - Nemanjića) Mongoli su iz Ugarske, duž obale Jadranskog mora, prodrli u Zetu i preko Kosova prešli u Srbiju.
Jovan II Asen
Public Domain- Wikimedia Commons
- 1241 (jun) smrt cara Drugog Bugarskog carstva, Jovana II Asena, nakon čega mu država postaje tatarski vazal. Kralj Srbije Vladislav - gubi moćnog zaštitnika, što uz mongolske upade i opštu pometnju - ohrabruje vlastelu u pokušaju da ga skine sa prijestola.
- 1242. pominjanje župe Crmnice, u povelji srpskog kralja Vladislava vranjanskom manastiru. Pominju se isti nazivi, gotovo svih sela, koja se nalaze u današnjoj Crmnici. Župa je postojala u državi Duklji, u ranom srednjem vijeku.
 
Župa Crmnica u XI vijekuCC BY-SA 3.0
- 1241/1242. kralj Vladislav je od vlastele zbačen sa prijestola. Zarobljen je, a njegova supruga Beloslava je privremeno protjerana u Dubrovnik (zbog inicijative u nastavku pružanja otpora vladavini Stefana Uroša I). O njegovom životu poslije 1243. nema mnogo podataka. Uroš I se ubrzo pomirio sa bratom Vladislavom. Bivši kralj je vjerovatno vršio neku vlast u Zeti, iz grada Skadra (nagovještaj iz dubrovačkih arhiva). Uloga Vladislava u upravljanju Srbijom, bila je velika, mada se bivši kralj ne pominje sa nekom funkcijom. (Ima mišljenja da je mogao nosti počasnu titulu "kralja"). Povodom sukoba barske i dubrovačke crkve, jedan barski velikodostojnik je za dolazak u Dubrovnik tražio zaštitu: u ime kralja Uroša I i njegovog brata Vladislava. Vladislav je poslednji put pomenut u izvorima 1263/64. godine (spis manastira Mileševa) a umro je 1267. godine.
 Kralj Stefan Uroš I
- 1243. Stefan Uroš I Nemanjić (četvrti kralj Srbije, od 1243-1276).
Dvije verzije grba Nemanjića
- 1243. Kralj Stefan Uroš I centralizuje državu, ukida udione kneževine i namjesničke titule velikog kneza i kneza, zadržavajući kod vlastele titule župana (koje nije ni dodjeljivao, pošto su bile nasljedne). Tako titula kneza dugo nije dodjeljena ni upravniku Zete, Stefanu Vukanoviću, već je zvanično vladao kao župan (mada ga je stanovništvo nazivalo kraljem). Primorski gradovi se sve više izdvajaju iz nekadašnje cjeline, Duklje, zatvaraju se u komunalne okvire , privredno jačaju i dobijaju značajnu političku ulogu.
 Srebrni dinar
kralja Stefana Uroša I
- 1243. (posle) Srebrni dinar kralja Stefana Uroša I Nemanjića (pod velikim uticajem majke Ane, kćerke mletačkog dužda Enrika Dandola) iskovan po uzoru na venecijanski groš (matapan). Po mišljenju većine autora, kovao je novac sa karakteristicnom oznakom "STEFANVS". U ranom kraljevstvu, na srpskom novcu je dominirala predstava kralja, kako prima krst ili zastavu od sv. Stefana. Svoj je srebrni novac kovao i u Brskovu, kod današnjeg Mojkovca. Sličan novac su kovali i njegovi sinovi, kraljevi Dragutin i Milutin (koji uvodi nove predstave i natpise na dinaru).
Namjesnik u Zeti, župan,
kasniji knez, Stefan Vukanović
Nemanjić, graditelj Manastira Morače
(1252)
Manastir Morača (1252)
[Public domain], via Wikimedia Commons
- 1243. (posle) Župan Stefan Vukanović (Nemanjić) sin velikog kneza Vukana, brat kneza Đorđa Vukanovića (Nemanjića) i brat od strica tadašnjeg srpskog kralja Uroša I Nemanjića – upravlja Zetom (Dukljom). Po svemu sudeći, na tom položaju je zamijenio brata, Đorđa. Sa titulom župana se još uvijek pominjao, u dokumentu iz 1254. godine ( 23. avgusta, bio je svjedok iz redova velike vlastele, prilikom pismenog potvrđivanja povlastica Dubrovčanima, od strane srpskog kralja Uroša I). Lojalan vadarskom domu, titulu kneza je dobio kasnije, od svog kralja, kao pouzdan namjesnik (upravljajući Zetom, do sedamdesetih godina XIII vijeka, kada se, po mišljenju nekih autora, zamonašio).
Od podanika je, prema staroj dukljanskoj tradiciji, nazivan „kraljem“, mada to zvanično nije bio. Iz tog razloga je u narodu i zapamćen kao “kralj Stefan”. Na dvorovima kasnijih srpskih kraljeva, od svih Vukanovih sinova, najviše je poštovan baš Stefan Vukanović. O ugledu i bogatstvu ovog kneza, svjedoči i sama njegova zadužbina, crkva Uspenja Bogorodičinog (u manistiru Morača) kao i sarkofag u njoj. Naslijedio ga je najmlađi brat Dimitrije, ali od kralja nije dobio oblast na upravu.
- 1245. Papa Inoćentije IV šalje Ivana Karpinija (budućeg barskog nadbiskupa) u Rusiju, koja je pala pod vlast Mongola. O svom putu i boravku, Ivan Karpini je sačinio znacajan putopis.
- 1247. prvi pisani pomen benediktinskog Manastira Sv. Mihaila, na Ratačkoj hridi, izmedju Sutomora i Bara. Od početka XIV vijeka opatija je posvećena sv. Mariji. Smatra se da je podignut u IX vijeku.
- 1247. Knez grada Bara (latinski podaci o "comesu") koga je postavljao nosilac suvereniteta nad Barom (srpski kraljevi, odnosno njihovi upravnici u Zeti).
- 1248. Ivan Karpini (Giovani de Plano Karpini) barski nadbiskup, do 1252. godine.
Kotlasti šlem
By Viollet-le-Duc [Public domain], via Wikimedia Commons
- 1248. (oko) Srpski vladar, kralj Stefan Uroš I Nemanjić, staje na stranu katoličke nadbiskupije u Baru (čiji je opstanak doveden u pitanje) u njenom sukobu sa nadbiskupijom u Dubrovniku. Izbija oružani sukob izmedju srpskog kralja i Dubrovnika (koji je pretrpio velike štete).
- XIII v. (sredinom) Hram Arhistriga Mihaila, blizu Drepa, pomenut od strane Domentijana (biografa Save Nemanjića) u vezi sa postavljanjem drugog zetskog episkopa. Mjesto je ostalo zagonetno, a lokalitet u blizini Drpa Mandića, u Podgorici, pomenut je (krajem oktobra 1886. godine) od strane dr. Petra Miljanića, kao moguć, sa ostacima monumentalne kapije hrama (od gradskih vlasti srušena šezdesetih godina XX vijeka).
Šlem "gvozdeni šešir"
By Viollet-le-Duc [Public domain], via Wikimedia Commons
- 1249. Drugi pokrajinski (rimokatolički) crkveni sabor, u Baru, u vrijeme najvećih sukoba Dubrovačke i Barske nadbiskupije (sazvan od strane barskog nadbiskupa Ivana Karpinija).
- 1249. Kotor ili Prevlaka, kao predložena mjesta sastanka barskog i dubrovačkog madbiskupa, radi rješavanja sporova (zbog kojih su se sudili pred Papom).
- 1249 - 1269. sagrađena (ili dograđena starija) crkva u Bogdašićima
, od strane episkopa zetskog Neofila, u ime srpskog kralja Stefana Uroša I (ćirilični natpis ugrađen i sačuvan iznad ulaza u benediktinsku Crkvu Sv. Petra).
- XIII. v. (sredina) “Pomorske zemlje” kao opštiji izraz – preuzima mjesto nazivu “Dioklitija sa Dalmacijom“ (do tada prisutnom u tituli Nemanjića). Time se slabije razaznaju tradicije nekadašnjeg samostalnog dukljanskog kraljevstva („kraljevstva od prva“).
- 1252. sagrađen Manastir Morača. Župan Stefan Vukanović (Nemanjić) sin velikog kneza Vukana Nemanjića i unuk velikog župana Stefana Nemanje,
gradio je manastir Moraču (njegova grobna Crkva Bogorodičinog Uspenja) od 1251-1252. godine. Župan Stefan je kasnije od kralja, kao upravnik u Zeti, dobio titulu kneza, a podanici su ga nazivali "kraljem". Prvobitno je hram oslikan, po svemu sudeći, od strane slikara
iz predjela Vizantije. „Episkopski presto“ (kako se naziva u literaturi) do danas je najbolje očuvan kameni dio namještaja (u apsidi hrama) Morače, mada se u ovom manastiru nikada nije nalazilo episkopsko sjedište. Stoga se na ovu kamenu stolicu prije treba gledati
kao na tzv. “gornje mjesto” (simboličko “nebesko prijestolje”, rezervisano za arhijereja najvišeg ranga – Hrista).
 
Crkva Bogorodičinog Uspenja u Manastiru Morača (1252) i crkvica Sv. Nikole
u dvorištu Manastira Morače, starija od samog Manastira
Manastir Morača (1252)Wolfgang Sauber, CC BY-SA 4.0 , via Wikimedia Commons
- 1252. (1. avgusta) smrt barskog nadbiskupa Ivana Karpinija (otrovan u Baru).
- 1252. zemljotres u Stonu i stradanje pravoslavnog Manastira Svete Bogorodice Stonske. Neredi u Humu.
- 1252. godine, za vrijeme nereda u Humu, eparhijsko sjedište – premješta se iz Stona (Manastir Bogorodica Stonska) u Manastir Svetih apostola Petra i Pavla, na Limu (danas u Bijelom Polju) . Kralj Uroš je sva imanja poklonjena Manastiru u Stonu 1243. godine - poklonio novom manastiru. Novo sjedište će se često nazivati i „Limskom eparhijom“ ili „Petrovim manastirom“. Nakon toga, na Manastiru Svetih apostola dograđene su dvije visoke kule - zvonici i zasvođen narteks između njih. Vršena su kasnija dograđivanja na objektu, u vrijeme kralja Milutina (od 1317 – 1321).
- 1253. pa nadalje : Bogorodica Stonska, pravoslavni manastir u blizini Stona - počeo je postepeno da opada, pa je 1393. godine (po dubrovačkom katastru) bio gotovo pust. Na njegovom mjestu, nastao je katolički hram Gospe od Lužina.
- 1253. (april) Gufrid, nadbiskup barski, do 1254.
- 1253. u Italiji objavljen značajan putopis iz Azije "Istorija Mongola koje nazivamo Tatari" Ivana Karpinija (Giovani de Plano Karpini) ranijeg barskog nadbiskupa: od 1248 - 1252.
- 1254. župan Huma, Radoslav (unuk Miroslava Zavidovića, brata Stefana Nemanje) podvrgao se vlasti ugarskog kralja.
Rudarska lampa iz srednjovjekovnog Brskova
By Lazar Pejović [Public domain], via Wikimedia Commons
- 1254. Brskovo (lat. Brescoa) kao trg (rudarsko-trgovačko naselje, sa carinom) rudnik (više lokaliteta) i tvrđava (iznad rijeke Tare, na 1200 metara nadm. visine) prvi se put pominje u latinskoj povelji.
Osnovali su ga saski rudari (naseljavanje dozvolio kralj Stefan Uroš I Nemanjić) u blizini današnjeg Mojkovca (gdje se i danas nalazi naselje Brskovo). Sasi su imali svoju opštinu, kneza , sud, sveštenike i crkvu (pod Nadbiskupijom u Baru).
Za vrijeme procvata, oko 1280. prerastao je u manji grad. Imao je svoju tvrdjavu, sa kovačnicom poznatog "brskovskog srebrnog dinara". Kovano je i srebro koje se najviše izvozilo ( u "litrama" mjerene kovane grivne, tj. alke).
Riznica (kovanog novca i grivni ) kao i kovnica, naklazile su se u tvrđavi. U Brskovu , pored saske, postojale su kolonije trgovaca iz Kotora, Dubrovnika, kao i domaceg stanovništva. Dubrovčani su u Brskovu imali svog konzula i dominikansku Bogorodičnu crkvu.
Vec 1433. Brskovo se u latinskim poveljama spominje kao skoro napušteno mjesto.
- 1254. potpisan mir izmedju srpskog kralja Stefana Uroša I i Dubrovačke republike i postepeno gašenje spora izmedju dubrovačke i barske nadbiskupije. Opstanak nadbiskupije u Baru se više ne dovodi u pitanje.
- 1258 (vjerovatno, a po nekima, bilo je to u periodu između 1263 - 1268) smrt kraljice-majke Ane Nemanjić, rođene Dandolo, treće supruge kralja Stefana Nemanje II Prvovjenčanog. Freska Manastiru Sopoćani, koja prikazuje njeno oplakivanje, datira iz perioda: 1272 - 1274. godine.
- 1255. smrt Batu-kana, osnivača Zlatne horde.
- 1255. Lovro, nadbiskup barski, do 1270.
- 1260. (oko) podaci o Kričima (Kričanima) na Tari, u povelji kralja Milutina ( najstariji sloj srednjovjekovnog stanovništva, na području oko Durmitora, do Drine i srednjeg Lima). Po jednom mišljenju su ilirsko, a drugom staroslovensko pleme. Muško ime Kričan zabelježeno je oko 1300. godine, a kao porodično prezime u periodu od 1280 - 1330. Prezime Kričković se pominje i 1492. godine.
Po predanju, sredinom XVII vijeka, Drobnjaci su potisnuli Kriče na drugu obalu Tare, gdje su većim djelom zahvaćeni islamizacijom.
- 1260. Bitka kod Ajn Džaluta, u Galileji - predstavlja najvišu tačku mongolskih osvajanja.
- 1262. Srpska pravoslavna episkopija je na Prevlaci.
- 1262.
Crkva Sv. Kuzme i Damjana, u ribarskom mjestu Muo, kod Kotora (nadograđena 1784).
"Ilovačka krmčija" (crkveno-pravni zbornik) iz 1262. godine.
[CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0) or GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html)], via Wikimedia Commons/ By Пера л.
- 1262. "Ilovacka krmčija" pravni spomenik, zbornik crkvenih i građanskih zakona. Pisana na pergamentu, ima 400 listova. Pisao je "Bogdan" za potrebe zetskog episkopa Neofita, a pronađena je u Manastiru sv. Arhanđela Mihaila, na Ilovici, kod Tivta. Čuva se u Arhivu Hrvatske akademije znanosti i umjetnosti.
- 1263. Sava II (sin kralja Stefana Prvovjenčanog) treći srpski arhiepiskop, do 1271.
- 1266. Crkva Sv. Pavla, u Kotoru. Sagrađena je od strane građanina Kotora, Pavla Barija i žene mu Dobre. 1269. Crkvu je poklonio Dominikancima, doseljenim iz Dubrovnika (koji je napuštaju sredinom XIV vijeka).
Srušena je u prvoj polovini XVI vijeka, a na njenom mjestu sagrađena nova.
 Današnji izgled obnovljene
kotorske Crkve Svetog Pavla,
datira iz prve polovine XVI vijeka
Mladi Dragutin Nemanjić
- 1268 (oko) udaja Kataline (Katarine) Arpad za Dragutina, starijeg sina kralja Uroša I. Bila je ćerka ugarskog kralja Stefana (Ištvana) V Arpada i Jelisavete Kumanske. Biće kraljica Srbije, od 1276 do 1282. godine (a kraljica Sremske kraljevine, u sjevernim oblastima - do 1316).
- 1270. Gašpar Adam, nadbiskup barski, do 1280.
- 1271. Danilo I, četvrti srpski arhiepiskop, do 1272 (smijenjen).
- 1272. Joanikije I, peti srpski arhiepiskop, do 1276.
- 1272. najstariji podatak o srednjovjekovnom Onogoštu (Anagastum, iz Dubrovačkog arhiva).
- 1276 (jesen) Bitka kod Gacka (Gatačko polje) i poraz Stefana Uroša I od snaga njegovog sina Dragutina Nemanjića, pomognutog ugarskom vojskom. Dragutin je bio nezadovoljan raspodjelom oblasti za vladanje i neispunjenim očevim obećanjima o ustupanju "pola države".
- 1276. zbačeni kralj, Uroš I, povlači se u Zahumlje. Zbog zbacivanja ovog vladara - arhiepiskop
Joanikije I se iz protesta povlači sa položaja.
Kraljica Katalina Nemanjić
- 1276. Stefan Dragutin Nemanjić, kralj Srbije, od 1276-1282.
- 1276. kraljica Srbije Katalina Nemanjić , do 1282. godine, kao supruga kralja Dragutina. Kasnije je kraljica u sjevernim oblastima države (Sremska kraljevina) do 1316. godine.
Nadživjela je kralja Dragutina. Bila je ćerka ugarskog kralja Stefana (Ištvana) V Arpada. Za kratko vrijeme (1283 - 1284) srpska kraljica je bila i njena sestra, Jelisaveta Arpad (kao treća žena kralja Milutina).
- 1276. osim grčkih i latinskih natpisa, od vremena kralja Stefana Dragutina, na novcu se javlja i ćirilična azbuka. Tako će npr. novac kralja i cara Dušana biti kovan ćirilicom i latinicom, a Uroša V uglavnom latinicom.
- 1276. Poslije napuštanja položaja, srpski arhiepiskop Joakinije I, odlazi da živi u oblast Pilota (gdje je umro i sahranjen 1279).
- 1276. smrt Uroša I, kao monaha Simeona, u Zahumlju. Sahranjen je u svojoj zadužbini, manastiru Sopoćani.
Kraljica Jelena
[Public domain], via Wikimedia Commons
- 1276. Jelena kraljica majka, upravlja Zetom u okviru Kraljevine Srbije, do 1309 (kada se povukla sa položaja pod pritiskom svog sina, kralja Milutina, koji je upravu dodijelio sinu Stefanu).
Njen je dvor bio u Brnjacima, na Gornjem Ibru, a prilikom boravka u Zeti, nalazila se u Ulcinju, kod svoje sestre, Marije de Šor.
Naklonjena katoličkoj crkvi u Primorju, osnovala je četri franjevacka manastira: u Kotoru, Baru, Ulcinju i Skadru. Velikim prilozima pomagala Ratačku opatiju (izmedju današnjeg Sutomora i Bara).
 Potpis kraljice Jelene, iz 1304. godine
- 1276. (posle) Plav (župa). Prvo pominjanje srpske srednjovjekovne župe Plav, poslije smrti kralja Uroša I Nemanjića (1243-1276). Njegovoj udovici, kraljici Jeleni, od strane sina i kralja (Dragutina) dati su na upravu: Zeta, Trebinje i krajevi u Plavu i gornjem Ibru.
Na istočnoj strani Plavskog jezera je u to vrijeme postojalo samo malo ribarsko selo zvano Ribare.
Naselje Plav ce biti izgrađeno kasnije, u osmanskom periodu (po nekim podacima, 1619. godine).
Plavska župa.By Albinfo (Public domain) via Wikimedia Commons 
Srebrni dinari iz Brskova, u Italiji poznati kao "grossi de Brescoa"
- 1277. naziv "brskovski dinar" (u Dubrovačkom carinskom statutu) za srebrnu dinarsku kovanicu Kraljevine Srbije, iz kovačnice rudnika Brskovo (u blizini današnjeg Mojkovca). U latinskim ispravama primorskih trgovaca se navodi kao "grossi de Brescoa". Bio je poznat i kao dinar: "sa krstom i ljiljanom" i "dinar sa macem".
Slican sa mletačkim grošem (srebrnjakom) kasnije je imao i latinski natpis. Preko Venecije, brskovski dinar je kao kvalitetan razglašen po srednjovjekovnoj Italiji, gdje se dosta koristio. Oko 1282. pojavilo se mnogo falsifikata ovog dinara, što je uticalo da Venecija preduzme odredjene mjere kontrole, a 1303. je iz istih razloga zabranjen njegov promet u Dubrovniku.
Za razliku od dinara, perper je u srednjovjekovnoj Srbiji bio naziv za zamišljenu , idealnu obračunsku novcanu jedinicu, koja je iznosila 12 srebrnih dinara. Vrijednosti usluga i roba, državnih dažbina , taksi i zakonskih kazni - bile su izražavane u perperima (brojalo se u perperima) ali se plaćalo dinarima.
- 1277 - 1282. građen Manastir Gradac, kao zadužbina ranije srpske kraljice Jelene Anđel (poznatije kao: Anžujska). U njemu je sahranjena 1314. godine.
Jevstatije I Prevlački, episkop zetski i arhiepiskop srpski (od 1279 – 1286).By Andrija12345678, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
- 1279. smrt Joanikija I, arhiepiskopa. Naknadno su njegovi posmrtni ostaci prenijeti (od strane kraljice-majke Jelene i kralja Milutina) i sahranjeni (pored kralja Uroša I) u manastiru Sopoćani
- 1279. Jevstatije I (Prevlački) srpski arhiepiskop, do 1286. Rođen je u župi Budimlja, a zamonašen u Zeti. Ranije je bio iguman u Hilandaru i zetski episkop.
- 1279. ugovor o miru izmedju Kotora i Dubrovnika.
- 1280.
 grad Brskovo. Na vrhuncu svog razvoja, trg Brskovo (osnovan od strane rudara Sasa) kao poznato rudarsko-trgovačko mjesto (sa kolonijama Dubrovčana, Sasa i Kotorana) prelazi u veličinu manjeg srednjovjekovnog grada.
Pominjanje Brskova u povelji Stefana Uroša II Milutina - o slobodi trgovine za Dubrovčane (oko 1283)
- 1281 (oko) smrt sinova (Stefan i župan Desa) ranijeg kralja Srbije, Vladislava.
- 1281. izaslanici kralja Milutina preuzimaju iz Dubrovnika stvari pokojnog Dese Nemanjića (sina ranijeg vladara Vladislava) među kojima se prvi put u istoriji opisuje svilena crveno-plava zastava ("vexillum unum de zendato rubeo et blavo").
|
|
Kralj Srbije, Stefan Nemanja II Nemanjić (Prvovjenčani)
